Od 1 stycznia 2013 r. każda osoba nieobjęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi może przystąpić do tych ubezpieczeń dobrowolnie.

Prawo do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi przysługuje osobom, które nie spełniają warunków do objęcia tymi ubezpieczeniami obowiązkowo.

Przykład

Piotr W.  do 31 stycznia 2013 r. był zatrudniony na podstawie umowy o pracę. 5 lutego 2013 r. złożył wniosek do ZUS o objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi  od 5 lutego 2013 r.  i od tej daty podlega ubezpieczeniom.

Przykład

Karolina P. wykonuje umowę o dzieło która nie jest tytułem do ubezpieczeń społecznych i do ubezpieczenia zdrowotnego. Do 31 grudnia 2012 r. Karolina P. nie miała możliwości przystąpienia do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. Natomiast od 1 stycznia 2013 r. może w wybranym przez siebie terminie zgłosić wniosek o objęcie przedmiotowymi ubezpieczeniami.

Utrata prawa do dobrowolnych ubezpieczeń

W przypadku gdy dany ubezpieczony, który złoży wniosek o objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, uzyska tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń (np. rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej, podejmuje wykonywanie pracy na podstawie umowy o pracę itp.), podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym powinien być z tego tytułu zgłoszony do ubezpieczeń. W takim przypadku nie występuje już sytuacja braku jakiegokolwiek tytułu do ubezpieczeń, która mogłaby być uzasadnieniem do podlegania dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Od dnia powstania tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń osoba ubezpieczona nie ma prawa do objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi na zasadzie dobrowolności.

Pierwszy dzień obowiązywania ubezpieczeń

Objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi następuje od dnia wskazanego we wniosku o objecie tymi ubezpieczeniami , nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony.  To oznacza, ze data od której dana osoba jest obejmowana ubezpieczeniami nie może być wcześniejsza niż data złożenia wniosku. W przypadku przesłania wniosku pocztą, datą wpływu jest data stempla pocztowego.

Zgłoszenie do ubezpieczeń?

Osoby podlegające dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym same zgłaszają się do jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Osoby te są zarówno płatnikami jak i ubezpieczonymi – składają zgłoszenie osoby ubezpieczonej na druku ZUS ZUA.

Osoby podlegające dobrowolnie ubezpieczeniom podają w dokumencie kod tytułu ubezpieczenia :
19 00 xy

W podanym wyżej kodzie tytułu ubezpieczenia X,Y oznaczają:

X – ustalone lub nie prawo do emerytury lub renty

0 – osoba, która nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty,
1 – osoba, która ma ustalone prawo do emerytury,
2 – osoba, która ma ustalone prawo do renty,

Y – stopień niepełnosprawności

0 – osoba nie posiadająca orzeczenia o niepełnosprawności,
1 – osoba, która ma orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności,
2 – osoba, która ma orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
3 – osoba, która ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności,
4 – osoba, która ma orzeczenie o niepełnosprawności wydawane osobom do 16 roku życia.

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób dobrowolnie podlegających ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż kwota minimalnego wynagrodzenia od 1 stycznia 2013 r.  (czyli w 2013 r. kwota 1 600 zł) – art. 18 ust. 7 ustawy o sus.

Za miesiąc, w którym ubezpieczenia emerytalne i rentowe trwały tylko przez część miesiąca kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni tego miesiąca  i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom.  Uzyskana w wyniku podzielenia liczba nie podlega zaokrągleniu (bez względu na liczbę miejsc po przecinku) i powinna być przemnożona w takiej postaci, w jakiej została wyliczona. Dopiero po pomnożeniu należy dokonać zaokrąglenia ustalonej podstawy wymiaru składek do pełnych groszy, przyjmując iż dokonuje się zaokrąglenia z uwzględnieniem trzeciego miejsca po przecinku. Obliczoną w taki sposób podstawę wymiary składek należy zaokrąglić do pełnych groszy w górę , jeżeli końcówka jest równa lub wyższa 0,50 grosza, albo w dół, jeżeli końcówka jest niższa od 0,50 grosza.

Przykład

Danuta R. zgłasza wniosek do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych od dnia 7 marca 2013 r. Jako podstawę wymiaru składek deklaruje kwotę minimalnego wynagrodzenia (1 600 zł)

Podstawa składek za marzec wynosi:
1 600 zł : 31 dni (liczba dni miesiąca) x 25 (liczba dni podlegania ubezpieczeniom) = 1 290,32

Składki na ubezpieczenie społeczne wynoszą:

Składka na ubezpieczenie emerytalne  1 290,32 zł x 19,52% = 251,87 zł
Składka na ubezpieczenie rentowe 1 290,32 zł x 8,00% = 103,23 zł

Przykład

Danuta R. zgłasza się do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnego i rentowego od dnia 1 kwietnia 2013 r. Jako podstawę deklaruje kwotę minimalnego wynagrodzenia.

Podstawa wymiaru składek za kwiecień wynosi: 1 600 zł

Składki na ubezpieczenia społeczne wynoszą:

Składka na ubezpieczenie emerytalne  1 600 zł x 19,52% = 312,32 zł
Składka na ubezpieczenie rentowe 1 600 zł x 8,00% = 128 zł

Termin opłacania składek

Składki za dany miesiąc osoba opłaca nie później niż do 10 dnia następnego miesiąca.

Przykład

Składkę za miesiąc kwiecień opłacamy najpóźniej do 10 maja.

Jeżeli ostatni dzień terminu płatności składek przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych od pracy.

W tym też terminie przekazujemy do ZUS deklarację rozliczeniową ZUS DRA.

Ustanie ubezpieczeń

Ubezpieczenia dobrowolne ustają:

– Od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia w którym wniosek został złożony – wniosek w sprawie wyłączenia z ubezpieczeń składa się na formularzu ZUS ZWUA („Wyrejestrowanie  z ubezpieczeń”),

– od dnia ustania tytułu do podlegania tym ubezpieczeniom,

– od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który  na te ubezpieczenia zostały opłacone po terminie lub w niepełnej wysokości.

Opłacenie składek po terminie

Składki wpłacone po terminie są traktowane jak nadpłata i podlegają zwrotowi.

Ubezpieczony, który nie uiścił w terminie składek może wystąpić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o wyrażenie zgody na opłacanie składek na dobrowolne ubezpieczenie emerytalne i  rentowe po terminie. Jeżeli wniosek ten zostanie rozpatrzony pozytywnie, ubezpieczony podlega dobrowolnym ubezpieczeniom, jeśli ureguluje należność wraz z odsetkami za zwlokę (w takiej sytuacji, pomimo opłacenia składek po terminie, dana osoba w dalszym ciągu podlega ubezpieczeniom). Jeśli natomiast wniosek ubezpieczonego zostanie rozpatrzony negatywnie, ubezpieczenia te ustają od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który dokonano wpłaty po terminie.

W przypadku gdy osoba zainteresowana chce w dalszym ciągu podlegać dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, musi ponownie złożyć wniosek o objęcie ubezpieczeniami na druku ZUS ZUA

Ważne!

Osoby dobrowolnie podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, podlegają tylko ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, nie podlegają natomiast ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu.

W przypadku osób objętych dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30 – krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.

Po przekroczeniu limitu rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, do końca danego roku kalendarzowego składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie powinny być odprowadzane.

W przypadku gdy osoba dobrowolnie podlegająca ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym osiągnie kwotę odpowiadającą rocznej podstawie wymiaru składek, nie opłaca w danym roku składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. W takiej sytuacji osoba, o której mowa, przekazuje deklarację rozliczeniową ZUS DRA i wykazuje „zerową” podstawę wymiaru składek oraz „zerową” kwotę składek (jeżeli opłaca składki wyłącznie za siebie).