Czy należy kierować na wstępne badania lekarskie oraz na szkolenie BHP zleceniobiorców?

Obowiązek skierowania zleceniobiorcy na badania lekarskie oraz na szkolenie BHP uzależniony jest od stopnia zagrożenia i rodzaju wykonywanej pracy.

Kodeks pracy art. 304 § 1. Pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 2, osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą.

Przepis art. 304 k.p. wpisuje się w zasadę wyrażoną w art. 66 ust. 1 Konstytucji RP, zgodnie z którą każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.

W uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 września 1974 r.  w sprawie o sygnaturze akt II CR 493/74, Sąd wskazuje, że:

„Jeżeli zatem stopień zagrożeń i rodzaj wykonywanej pracy wskazywałby na konieczność wykonywania jej jedynie przez osoby o określonym poziomie zdrowia i wiedzy z zakresu bhp, zleceniodawca może od zleceniobiorcy wymagać przejścia szkolenia bhp oraz poddania się badaniom lekarskim.”

W wyroku z dnia 30 sierpnia 2017r.  sygn. akt AUa 514/17 (Sąd Apelacyjny w Gdańsku – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych) mamy podobne stanowisko:

„Zgodnie z art. 304 § 3 K.p., obowiązki określone w art. 207 § 2 K.p. stosuje się odpowiednio do przedsiębiorców niebędących pracodawcami, organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne: na innej podstawie niż stosunek pracy, prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą. Przepisy bhp nie rozstrzygają w jaki sposób obowiązek ten powinien zostać zrealizowany. Niewątpliwie jednak, jeżeli rodzaj wykonywanej pracy oraz występujące przy niej zagrożenia są tak znaczne, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, to pracodawca lub inny podmiot organizujący pracę może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną, poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu w zakresie bhp. To samo może dotyczyć zapewnienia takiej osobie odzieży roboczej, środków ochrony indywidualnej itp.”

Oraz Stanowisko Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy w sprawie szkolenia bhp. (GNP/426/4560-364/07/PE)

Powierzając wykonywanie niektórych prac osobom prowadzącym na własny rachunek działalność gospodarczą i wyznaczając miejsce wykonywania tej pracy, pracodawca powinien zapewnić im (zgodnie z art. 304 § 1 k.p.) bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Te obowiązki obciążają również przedsiębiorców niebędących pracodawcami (z uwagi na niezatrudnianie pracowników), organizujących pracę osobom prowadzącym na własny rachunek działalność gospodarczą (art. 304 § 3 k.p.).

Jednocześnie przepis nie rozstrzyga, w jaki sposób zostanie ten obowiązek zrealizowany. Jeżeli rodzaj wykonywanej pracy, stopień zagrożeń związanych z warunkami pracy lub przebiegiem procesów jest tak znaczny, że wskazane jest, aby nawet do doraźnego wykonywania tych prac lub przebywania w tych warunkach były dopuszczane wyłącznie osoby fizyczne mające odpowiedni stan zdrowia i przeszkolone w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, to pracodawca lub inny podmiot organizujący pracę może wymagać od osoby, z którą zawiera umowę cywilnoprawną (będącą podstawą wykonywania pracy przez samozatrudniającego), poddania się badaniu lekarskiemu lub szkoleniu w zakresie bhp. Wówczas osoba ta ma na podstawie art. 211 k.p. obowiązek odbyć szkolenie i poddać się badaniom lekarskim.

Mając na uwadze obecną treść art. 304¹ k.p., należy stwierdzić, że osoby prowadzące w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (lub przedsiębiorcę niebędącego pracodawcą) na własny rachunek działalność gospodarczą mają obowiązek przestrzegania przepisów i zasad bhp na równi z pracownikami – w zakresie ustalonym przez pracodawcę (lub przedsiębiorcę niebędącego pracodawcą). Nie ma natomiast podstaw do traktowania osób prowadzących na własny rachunek działalność gospodarczą w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcą lub inny podmiot organizujący pracę tak jak pracowników. W tym nie ma obowiązku kierowania ich na wstępne badania lekarskie i organizowania wstępnych szkoleń bhp.

Umowa łącząca podmioty może (i powinna) określać wszystkie kwestie dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Jeśli bowiem obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy nie będzie zrealizowany właściwie, to podmiotem odpowiedzialnym będzie pracodawca (lub przedsiębiorca niebędący pracodawcą).

Opublikowano: Rzeczposp. DF 2007/7/174

Podstawa prawna:

• ustawa z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy,
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej.