Zgodnie z art. 63 Kodeksu pracy  umowa o pracę wygasa w przypadkach określonych w kodeksie oraz w przepisach szczególnych. Umowa o pracę wygasa z mocy prawa w skutek określonego zdarzenia bez konieczności dokonywania dodatkowych czynności przez pracownika lub pracodawcę.

Kodeks pracy wymienia następujące zdarzenia skutkujące wygaśnięciem umowy o pracę:

• śmierć pracownika,
• śmierć pracodawcy,
• z upływem 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy z powodu tymczasowego aresztowania,
• niezgłoszenie przez pracownika powrotu do pracy w ciągu 7 dni od rozwiązania stosunku pracy z wyboru u innego pracodawcy (art. 74 K.p.).

Śmierć pracownika

Zgodnie z art. 63¹ § 1 z dniem śmierci pracownika stosunek pracy wygasa.

W razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby, rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna.

Wysokość odprawy uzależniona jest od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy i wynosi:

• jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
• trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,
• sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.

Odprawa pośmiertna nie przysługuje członkom rodziny, jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową jest nie niższe niż wysokość odprawy pośmiertnej wymienionej powyżej. Jeżeli odszkodowanie jest niższe od odprawy pośmiertnej, pracodawca jest obowiązany wypłacić rodzinie kwotę stanowiącą różnicę między tymi świadczeniami.

W świadectwie pracy jako podstawę prawną wygaśnięcia stosunku pracy podajemy w ust. 3 lit c: Stosunek pracy ustał w wyniku wygaśnięcia: z powodu śmierci pracownika art. 63¹§ 1 Kodeksu pracy. W pozostałym zakresie świadectwo wypełniamy w taki sam sposób jak w przypadku innych przyczyn rozwiązania stosunku pracy.

Śmierć pracodawcy

Z dniem śmierci pracodawcy umowy o pracę z pracownikami wygasają, za wyjątkiem przejęcia zakładu pracy przez nowego pracodawcę na zasadach określonych w art. 23¹ Kodeksu pracy np. poprzez dziedziczenie.

Pracownikowi, którego umowa o pracę wygasła z powodu śmierci pracodawcy przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

W świadectwie pracy jako podstawę prawną wygaśnięcia stosunku pracy podajemy w ust. 3 lit c: Stosunek pracy ustał w wyniku wygaśnięcia: z powodu śmierci pracodawcy art. 63² § 2 Kodeksu pracy. W pozostałym zakresie świadectwo wypełniamy w taki sam sposób jak w przypadku innych przyczyn rozwiązania stosunku pracy. Obowiązek wydania świadectwa pracy spoczywa na spadkobiercach zmarłego pracodawcy, gdyż zgodnie z art. 922 Kodeksu cywilnego to na nich przechodzą prawa i obowiązki zmarłego.

Tymczasowe aresztowanie

Umowa o pracę wygasa z upływem 3 miesięcy nieobecności pracownika w pracy z powodu tymczasowego aresztowania, chyba że pracodawca rozwiązał wcześniej bez wypowiedzenia umowę o pracę z winy pracownika. Przed upływem omawianych 3 miesięcy pracodawca nie może wypowiedzieć umowy ani też jej rozwiązać bez wypowiedzenia bez winy pracownika w oparciu o art. 53 § 1 pkt 2 K.p. Okres 3 miesięcy tymczasowego aresztowania należy liczyć od dnia zatrzymania pracownika, nieobecność pracownika spowodowana tymczasowym aresztowaniem należy uznać jako nieobecność usprawiedliwioną bez prawa do wynagrodzenia.

Pracodawca, pomimo wygaśnięcia umowy o pracę z powodu tymczasowego aresztowania, jest obowiązany ponownie zatrudnić pracownika, jeżeli postępowanie karne zostało umorzone lub gdy zapadł wyrok uniewinniający, a pracownik zgłosił swój powrót do pracy w ciągu 7 dni od uprawomocnienia się orzeczenia. Powyższe nie ma zastosowania w przypadku, gdy postępowanie karne umorzono z powodu przedawnienia albo amnestii, a także w razie warunkowego umorzenia postępowania.

Przykłady przepisów szczególnych, które przewidują wygaśnięcie umowy o pracę:

• art. 16 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. karta nauczyciela, stosunek pracy nawiązany na podstawie mianowania lub umowy o pracę wygasa, jeżeli nowo zatrudniony nauczyciel nie usprawiedliwi w ciągu 7 dni swojego nieprzystąpienia do pracy,
• art. 122 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej jeżeli pracownik w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia ze służby  nie zgłosił się do zakładu pracy w celu podjęcia zatrudnienia fakt ten powoduje wygaśnięcie stosunku pracy.