Prawo do zasiłku opiekuńczego

Zasiłek opiekuńczy przysługuje wszystkim osobom objętym ubezpieczeniem chorobowym, zarówno obowiązkowo jak i dobrowolnie.

Do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad dziećmi ma prawo zarówno matka, jak i ojciec dziecka. Zasiłek opiekuńczy wypłaca się jednak tylko jednemu z rodziców – temu, który wystąpi z wnioskiem o jego wypłatę za dany okres.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje z tytułu sprawowania opieki nad:

• zdrowym dzieckiem do 8 lat,
• chorym dzieckiem w wieku do lat 14,
• innym chorym członkiem rodziny, w tym dzieckiem w wieku powyżej 14 lat.

Prawo do zasiłku opiekuńczego z tytułu sprawowania opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8 przysługuje w przypadku:

• nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do której dziecko uczęszcza; nieprzewidzianym zamknięciem żłobka, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, uważa się takie zamknięcie placówki, o którym pracownik został zawiadomiony w terminie krótszym niż 7 dni przed ich zamknięciem,
• porodu lub choroby małżonka stale opiekującego się dzieckiem,
• pobytu małżonka stale opiekującego się dzieckiem w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej,
• nieprzewidzianego zamknięcia klubu dziecięcego, do którego dziecko uczęszcza,
• choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. nr 45, poz. 235 z późn. zm.) lub dziennego opiekuna sprawującego opiekę nad dzieckiem.

Analogicznie jak małżonkowie traktowani są rodzice dziecka nie pozostający w formalnym związku małżeńskim, lecz pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym i w przypadku choroby, porodu lub pobytu w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej jednego z nich, drugiemu przysługuje zasiłek opiekuńczy.

Zasiłek opiekuńczy przysługuje z tytułu sprawowania opieki nad:

• dzieckiem własnym,
• dzieckiem małżonka,
• dzieckiem przysposobionym,
• dzieckiem obcym, przyjętym na wychowanie i utrzymanie.

Do innych członków rodziny, nad którymi opieka – w razie ich choroby – daje prawo do zasiłku opiekuńczego, pod warunkiem, że pozostają oni z osobą sprawując opiekę we wspólnym gospodarstwie domowym. Zalicza się:

• dzieci w wieku powyżej 14 lat,
• małżonka,
• rodziców,
• teściów,
• dziadków,
• wnuki,
• rodzeństwo,
• rodzica dziecka, czyli osobę nie pozostającą z ubezpieczonym w związku małżeńskim, ale będącą rodzicem jego dziecka -jeżeli pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki,
• ojczym,
• macocha.

Za dzieci, nad którymi opieka uprawnia do wypłaty zasiłku, uważa się oprócz dzieci własnych, dzieci małżonka i przysposobionych, także dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie (do tej pory dzieci obce przyjęte na wychowanie i utrzymanie).

Projekt zmiany  z dnia 16 maja 2014 ustawy zmieniającej ustawę zasiłkową, planowane zmiany wejdą w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia ustawy.

Zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny przysługuje nawet wówczas, gdy chory członek rodziny pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą sprawującą opiekę tylko przez okres choroby.

Prawo do zasiłku opiekuńczego przysługuje tylko wtedy, jeżeli nie ma innego członka rodziny pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym, mogącego zapewnić opiekę. Za członka rodziny mogącego zapewnić opiekę nie uważa się:

• osoby całkowicie niezdolnej do pracy,
• osoby chorej,
• osoby, która jest niesprawna fizycznie lub psychicznie ze względu na swój wiek,
• osoby prowadzącej gospodarstwo rolne,
• pracownika odpoczywającego po pracy na nocnej zmianie,
• osoby prowadzącej działalność pozarolniczą, która nie może regulować czasu pracy w sposób dowolny (ma ustalone godziny pracy),
• osoby niezobowiązanej do sprawowania opieki na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeśli odmawia ona sprawowania opieki (np. babcia).

W przypadku sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku do lat 2, zasiłek opiekuńczy przysługuje nawet wówczas, gdy są inni członkowie rodziny mogący zapewnić opiekę.

Okres wypłaty zasiłku opiekuńczego

• 60 dni w ciągu roku kalendarzowego – jeżeli opieka sprawowana jest nad dzieckiem zdrowym w wieku do lat 8 lub dzieckiem chorym w wieku do 14 lat,
• 14 dni w ciągu roku kalendarzowego – jeśli opieka dotyczy chorego dziecka w wieku powyżej 14 lat lub innego chorego członka rodziny.

Jest to wymiar przysługujący łącznie matce i ojcu dziecka, bez względu na liczbę dzieci oraz niezależnie od liczby innych członków rodziny uprawnionych do zasiłku opiekuńczego oraz od innych członków rodziny wymagających opieki.

Łącznie okres pobierania zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8, chorym dzieckiem oraz chorym innym członkiem rodziny nie może przekroczyć 60 dni w roku kalendarzowym, oraz z tytułu opieki nad dziećmi w wieku powyżej 14 lat i innymi członkami rodziny – 14 dni.

Przykład

Rodzice dziecka w wieku 16 lat są pracownikami. Dziecko chorowało przez 20 dni. W związku z tym matka dziecka sprawowała nad nim opiekę przez pierwsze 10 dni, natomiast ojciec dziecka przez pozostałe 10 dni. Pracownica ma prawo do zasiłku opiekuńczego za 10 dni, natomiast jej małżonek tylko za okres 4 dni, do wykorzystania 14 dni w ciągu roku kalendarzowego.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy

Od 1 stycznia 2009 r. w przypadku, gdy ubezpieczona matka dziecka, która pobiera zasiłek macierzyński w wymiarze 8 tygodni po porodzie, przebywa w szpitalu, ubezpieczonemu ojcu dziecka przysługuje za okres pobytu matki dziecka w szpitalu dodatkowy zasiłek opiekuńczy z tytułu osobistego sprawowania opieki nad nowourodzonym dzieckiem, w wymiarze do 8 tygodni, tj. do 56 dni, nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 8 tygodni życia.

Wymiar zasiłku opiekuńczego w takim przypadku nie jest związany z rokiem kalendarzowym i jest niezależny od wymiaru określonego wyżej (60 i 14 dni).

Przepis ten ma zastosowanie także do innego ubezpieczonego członka najbliższej rodziny, jeżeli przerwie zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Wysokość zasiłku opiekuńczego

Zasiłek opiekuńczy przysługuje w wysokości 80 % podstawy jego wymiaru. Wypłaca się go za każdy dnień niezdolności do pracy z powodu konieczności sprawowania opieki, w tym również za dni ustawowo wolne od pracy.

Ważne! Okres wypłaty zasiłku opiekuńczego jest przypisany do roku kalendarzowego, w którym sprawowana jest opieka. A zatem: okres wypłaty zasiłku opiekuńczego zalicza się odpowiednio do limitów dni obowiązujących w tych latach. Nie wykorzystany nie przechodzi na następny rok tylko przepada.

Przykład

Pracownik przedłożył zwolnienie lekarskie ZUS ZLA popularne  L-4 za okres od 20 grudnia 2013 r. do 3 stycznia 2014 r. (15 dni) z tytułu sprawowania osobistej opieki nad chorym dzieckiem w wieku 10 lat. Z tego tytułu otrzyma zasiłek:

– od 20  do 31 grudnia 2013 r. tj. 12 dni z limitu 60 dni opieki przysługujących w 2013 r.

– od 1 do 3 stycznia 2014 r. tj. 3 dni z limitu 60 dni opieki przysługujących w 2014 r.

W razie ponownego powstania konieczności zapewnienia osobistej opieki w 2014 r., pracownica będzie miała do wykorzystania jeszcze 57 dni (60 dni- 3 dni).

Przykład

Gdyby pracownica, o której mowa w poprzednim przykładzie, do końca października 2013 r. wykorzystała 60 dni opieki przysługujących w 2013 r., to za okres od 20 do 31 grudnia 2013 r. nie nabyłaby prawa do zasiłku opiekuńczego, natomiast od 1 stycznia 2014 r. przysługiwałby jej zasiłek opiekuńczy z nowego limitu

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U z 2010r. Nr 77, poz. 512, ze zm.)
• Ustawa z dnia 10 maja 2013 r. o zmianie ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz niektórych innych ustaw.